09 czerwca 2023 odbyło się pierwsze spotkanie Komitetu po przerwie wakacyjnej, na którym Dr Waldemar Affelt wygłosił referat pt.: Staropolskie zagłębie zbytecznych zabytków dziedzictwa przemysłu.

 

 

 

Prof. Hanna Krajewska przedstawiła referat pod tytułem Muzeum Polskie w Rapperswilu, historia i teraźniejszość. Przedyskutowano projekt ustawy o Akademii Kopernikańskiej.oraz działania Komitetów Wydziału I Polskiej Akademii Nauk, Warszawskiego Towarzystwa Naukowego oraz Polskiej Akademii Umiejętności w tej sprawie .

Prof. Zbigniew Opacki przedstawił referat pod tytułem Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1919-1939: struktura, kadra, osiągnięcia naukowo-dydaktyczne.

Przedstawiono plan pracy Komitetu w kadencji 2020-2023, który zostanie przedyskutowany i będzie głosowany na najbliższym zebraniu Komitetu. Ustalono terminy spotkań Komitetu w 2020 roku: 11 maja (zebranie organizacyjne), 1 czerwca, 5 października i 30 listopada 2020 roku.

 

Dziekan Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN prof. dr hab. Andrzej Buko wręczył nominacje nowowybranym członkowm Komitetu.
Wybrane zostało prezydium Komitetu w składzie:

Przewodniczący: prof. dr hab. Leszek Zasztowt (Uniwersytet Warszawski)
Wiceprzewodniczący: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN (Instytut Historii Nauki PAN)
Wiceprzewodniczący: dr hab. Jaromir Jeszke, prof. UAM (Uniwersytet Adama Mickiewicza)
Członek Prezydium: prof. dr hab. Halina Lichocka (Instytut Historii Nauki PAN)
Członek Prezydium: prof. dr hab. Zbigniew Wójcik (em. prof. Muzeum Ziemi PAN)
Członek Prezydium: dr hab. inż. Radosław Tarkowski, prof. PAN (Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN)
Sekretarz Komitetu dr hab. Hubert Kowalski (Uniwersytet Warszawski)

.

 

Posiedzenia Komitetu we wcześniejszych latach

---

 

 

14 kwietnia 2016

Posiedzenie otwarte KHNiT PAN z okazji 100-lecia urodzin Aleksandra Gieysztora. Spotkanie w Sali Okrągłego Stołu w Pałacu Staszica w dniu 14 kwietnia 2016.

 

 

8 lutego 2016

Sprawozdanie z Konferencji EXACT SCIENCES AND MATHEMATICS IN CENTRAL-EASTERN EUROPE FROM THE MID-XIX CENTURY TILL WW II

W historycznym gmachu Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie w dniach od 11 do 13 czerwca 2015 roku miała miejsce Konferencja Naukowa Exact Sciences and Mathematics in Central-Eastern Europe from the mid-XIX century till WW II. 

Konferencję zorganizowali: Komitet Historii Nauki i Techniki PAN, Komisja Historii Nauki PAU oraz Międzynarodowa Akademia Historii Nauki we współpracy z Wydziałem Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Rzeszowskiego, Instytutem Fizyki Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Wydziałem Fizyki, Matematyki i Informatyki Politechniki Krakowskiej, Wydziałem Mechaniczno-Matematycznym Uniwersytetu Iwana Franki we Lwowie oraz Oddziałem Krakowskim Polskiego Towarzystwa Matematycznego.

Radę Naukową Konferencji stanowili:

• Roman Duda – chairman  (Committee for the History of Science and Technology, Polish Academy of Sciences; University of Wrocław);
• Martina Bečvářová (Czech Technical University, Prague);
• Sergey S. Demidov (Russian Academy of Sciences, Moscow);
• Michał  Kokowski (The Ludwik and Aleksander Birkenmajer Institute for the History of Science of Polish Academy of Sciences; Commission on the History of Science, Polish Academy of Arts and Sciences);
• Jerzy M. Kreiner (Mt. Suhora Observatory, Institute of Physics,  Pedagogical University of Cracow);
• Jan Woleński (Commission on the History of Science, Polish Academy of Arts and Sciences);
• Andrzej Kajetan Wróblewski (University of Warsaw);
• Mykhaylo Zarichnyi (Faculty of Mechanics and Mathematics of the Ivan Franko National University of Lviv).

Komitet programowo-organizacyjny pracował w następującym składzie: 

• Stanisław Domoradzki (Committee for the History of Science and Technology, Polish Academy of Sciences); Faculty of Mathematics and Natural Sciences of University of Rzeszów);
• Margaret Stawiska-Friedland (Mathematical Reviews, American Mathematical Society, USA);
• Renata Bujakiewicz-Korońska (Institute of Physics, Pedagogical University of Cracow);
• Jan Koroński (Faculty of Physics, Mathematics and Computer Science of Cracow University of Technology)

W Konferencji wzięło udział prawie pięćdziesięciu naukowców zajmujących się historią nauki, referaty dotyczyły historii następujących dyscyplin: astronomii, chemii, filozofii, fizyki, logiki, matematyki, oświaty i szkół wyższych. Wśród uczestników Konferencji byli przedstawiciele Czech, Polski, Rosji, Ukrainy, Szwecji i USA. Oficjalnym językiem konferencyjnym był język angielski. Uczestników konferencji powitał profesor Andrzej Białas, prezes PAU, w siedzibie PAU przy ul. Sławkowskiej, który w swoim wystąpieniu przypomniał interesujące karty historii instytucji goszczącej uczestników Konferencji.

Jednym z celów Konferencji było stworzenie, jakże ważnej, przestrzeni dla interdyscyplinarnych spotkań historyków nauki. Konferencyjne sesje cieszyły się dużym zainteresowaniem, towarzyszyła im ożywiona dyskusja, wymiana idei i opinii.

 

Zrealizowany został następujący program Konferencji: 

June 11, 2015

Session 1 (10.00-13.10)

Place: Big Assembly Hall, 1st floor

Opening Ceremony. Address by the President of Polish Academy of Sciences and Arts – Professor Andrzej Białas

[1] Roman Duda – The emergence of national mathematical research communities in Central-Eastern Europe

[2] Sergey S. Demidov (Russia) – Mathematics in the Russian world and the World War I

[3] Martina Bečvářová (Czech Republic) – Mathematische Kränzchen in Prag – A forgotten German Mathematical Society 

Coffee Break 

[4] Renata Bujakiewicz-Korońska, Jan Koroński, Jerzy M. Kreiner – Life and scientific activity of Tadeusz Banachiewicz (1882-1954) 

Lunch Break

Session 2 (15.00- 19.05)

Place: Big Assembly Hall, 1st floor

[1] Lech Maligranda (Sweden) – The Lwów School of Mathematics 1918-1939 

[2] Roman Sznajder (USA)- Kaczmarz algorithm revisited 

[3] Emelie A. Kenney (USA) – Contributions of Polish Emigres to Mathematics in the United States in the Pre-World War II Period 

Coffee break 

[4] Mykhailo Zarichnyi, Stanisław Domoradzki – On the beginning of topology in Lwów 

[5] Lidiya Bazylevych, Ivan Guran, Mykhailo Zarichnyi (Ukraine) – Lwów period of Ulam's mathematical creativity

[6] Helena Durnová (Czech Republic) – Václav Hlavatý: a mathematical career that started in Delft

[7] Oleh Petruk (Ukraine) – Astronomy in the cultural space of Lviv during the century before the Second World War

12 June 2015

9.00 – 10.00 Poster Session 

Session 1 (10-13.15)

Place: Big Assembly Hall, 1st floor

[1] B. Novosyadlyj, S. Apunevych (Ukraine) – Astronomical Observatory of Lviv University on the background of historical epochs 

[2] Volodymyr Tkachuk (Ukraine)– History of quanta (ideas of the quantum theory at the University of Lviv) 

[3] Zofia Gołąb-Meyer – Physics in "A guide for self-studying" by Marian Smoluchowski as well as in textbooks by Władysław Natanson and August Witkowski 

Coffee Break 

[4] Andrzej Kajetan Wróblewski – Physics in Poland (1918-1939) 

[5] Andrij Rovenchak, Olena Kiktyeva (Ukraine) – Physics at the University of Lviv since the turn of the 19th century until the Second World War 

Lunch Break

Session 2 (15.00-18.45)

Place: Big Assembly Hall, 1st floor

[1] Roman Mierzecki – Chemistry in Lwów Universities 1850-1939 

[2] Kalina Bartnicka – How to study mathematics - a handbook for the first-year students of the University of Warsaw in the interbellum period

[3] Michał Kokowski – A history of Natanson statistics 

Coffee Break 

[4] Paweł Polak – Philosophy in science – a case of reception of Special and General Relativity in Kraków and Lwów before 1925 

[5] Danuta Ciesielska – Alfred Rosenblatt (1880-1947) - Polish and Peruvian mathematician 

[6] Zdzisław Pogoda - Some remarks about the origins of differential geometry in Poland 

June 13, 2015

8.45 – 9. 15 Poster Session

Session 1 (9.15-12.25)

Place: Room no. 24, ground floor

[1] Jan Woleński – Philosophy of Exact Sciences in Poland in 1918-1939 

[2] Lidia Obojska – Jan Sleszyński and the critique of Leśniewski's foundations of mathematics 

Coffee Break

[3] Małgorzata Stawiska-Friedland (USA), Stanisław Domoradzki – Distinguished graduates in mathematics of Jagiellonian University in the period 1918-1939

[5] Łukasz A. Turski – Collapse of Science and Mathematics Education in Poland in XX Century and what to do with that 

Tuż po zakończeniu obrad uczestnicy Konferencji udali się do przepięknego o tej porze roku Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (Kraków, ul. Kopernika 27), gdzie Państwo prof. dr hab. Alicja Zemanek (Committee for the History of Science and Technology, Polish Academy of Sciences) i prof. dr hab. Bogdan Zemanek pełnili funkcje fascynujących przewodników. Zwiedziliśmy również Muzeum Ogrodu Botanicznego. 

W sesji posterowej przedstawiono następujące postery: 

Juozas Banionis (Lithuania) – Bishop Antanas Baranauskas (1835-1902) and his experimental research in number theory

Martina Bečvářová (Czech Republic) – The History of Mathematics in the Czech Republic

Martina Bečvářová, Ivan Netuka (Czech Republic) – Karl Löwner and Lipman Bers: Pre-war Prague Mathematicians

Stanisław Domoradzki – Riemann surfaces in Puzyna's monograph: Teorya funkcyj analitycznych

Piotr Flin – Ludwik Silberstein and operator calculus

Zofia Gołąb-Meyer – Marian Smoluchowski's views on women in science

Karolina Karpińska – Teaching thinking in terms of functions - fulfilling the fundamental idea of Merano Programme in the Torun Classic Gymnasium in early twentieth century

Emelie A. Kenney (USA) – Teaching the History of Polish Mathematics in the United States: Opportunities and Challenges

Jan Koroński – Stanisław Kępiński (1867-1908) and his papers in the field of differential equations

Jan Koroński – Stanisław Zaremba (1863-1942) and his results in the field of differential equations

Jan Koroński – A note on the mathematical publications in the Dissertations and Reports of Meetings of the Academy of Arts and Sciences in Cracow in the years 1874-1920

Marta Kosek – Franciszek Leja (1885-1979): a mathematician of Lwów, Warsaw and Kraków

Marta Kosek – Jerzy Neyman (1894-1981): a mathematician and statistician of Kharkov, Warsaw and Berkeley

Marta Kosek – Józef Marcinkiewicz (1910-1940): a Polish mathematician and soldier.

 

Ustalono kwestie związane z zaplanowanym na 11 października 2012 r. zwiedzaniem Centrum Nauki „Kopernik” w Warszawie. Omówiono także sprawy starań o nadanie historii nauki statusu odrębnej dyscypliny naukowej. Poruszono także zagadnienia wydawnicze dotyczące Komitetu.

Wprowadzenia dokonała  prof. Jadwiga Garbowska (Muzeum Ziemi), omawiając kwestie upowszechniania nauki oraz najważniejsze problemy w muzealnictwie.
 

Ostatnie wystąpienie należało do prof. Jaromira Jeszke (UAM) „Kwestia uznania historii nauki za odrębną dyscyplinę naukową", w którym poruszone została istotna sprawa nieuwzględnienia przez MNiSW historii nauki w kategorii dyscyplin naukowych. Prof. Jeszke przypomniał, że wcześniej zdołano już udokumentować rangę historii nauki. Obecnie należy odnieść się do kategorii „szczegółowości” dyscypliny. Należy także pokazać Ministerstwu ścieżkę kształcenia w zakresie historii nauki. Zadanie polega na ukazaniu w jaki sposób  i do jakich obszarów wiedzy będzie ona nawiązywać.

W toku dyskusji poruszano m.in. kwestie upowszechniania nauki – w tym o istotną rolę miłośników nauki, a także szkoły średniej. Podkreślono aspekt ahistoryczności Centrum Nauki „Kopernik” i wynikające z tego  problemy. Omówiono także zagadnienia związane z historią nauki w kontekście dyscypliny naukowej.

 

 

 

 

Posiedzenie Prezydium Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN

w dniu 11 lutego 2013 r.

Ustalono, że najbliższe posiedzenie plenarne  komitetu odbędzie się 18 marca 2013 r. Następnie prof. Kalina Bartnicka poinformowała zebranych o nieprzyznaniu dotacji na zorganizowanie konferencji międzynarodowej (Recepcja i przepływ idei w naukach ścisłych w Europie Środkowo-Wschodniej  w latach 1850-1920), której temat i projekt zgłosili członkowie Sekcji Nauk Ścisłych. Prof. Jarosław Włodarczyk doprowadził do porozumienia pomiędzy Radą Miejską w Płońsku a naszym Komitetem i Kasą im. Mianowskiego o zorganizowaniu konkursu i corocznym nagradzaniu najlepszej książki, w języku polskim, poświęconej historii nauki i techniki. Prof. Bartnicka zaproponowała, aby książkę biograficzną napisaną przez prof. Jerzego Pawłowskiego  Stefan Antoni Stobiecki (1859-1944) inżynier i przyrodnik opublikować w serii „Monografii z Historii Nauki i Techniki".

 

 

w dniu 18 marca 2013 r.

 

Na początku zebrani uczcili minutą ciszy pamięć zmarłych Członków Komitetu – prof. dr hab. Andrzeja Bielskiego oraz prof. dr hab. Włodzimierza Zycha. Postanowiono jedno z zebrań plenarnych na jesieni b.r. poświęcić przypomnieniu ich osiągnięć w fizyce.

Następnie prof. Roman Mierzecki omówił sylwetkę i działalność profesora Jana Czochralskiego (1885-1953). Prof. Bartnicka przypomniała, że rok 2013 jest rokiem jubileuszu 240. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej. Omówiła problemy KEN jako instytucji na tle europejskim i ocenę KEN przez współczesnych. Przypomniała uznanie przez UNESCO archiwum Komisji Edukacji Narodowej za obiekt „Pamięci Świata" w 2007 r. Prof. Jadwiga Garbowska przedstawiła plan pracy całego komitetu i sekcji na rok 2013, który został zaaprobowany. Obejmuje on 4 zebrania plenarne (w tym jedną sesję wyjazdową do Wielkopolski), 2 konferencje (wspólne z innymi organizacjami), w tym jedno poświęcone badaniom ziem wschodnich II RP, wydanie książki o Stefanie Stobieckim. Prof. Jarosław Włodarczyk omówił zasady dorocznej nagrody przyznawanej przez władze miasta Płońska za najlepszą pracę z zakresu historii nauki. Do  7-osobowej kapituły nagrody weszli także przedstawiciele Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN.

 

 

Posiedzenie Plenarne Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN
w dniu 2 grudnia 2013 r.

 

Na początku posiedzenia z inicjatywy prof. Kaliny Bartnickiej uczczono minutą ciszy śp. profesora Konrada Rudnickiego.
W I części posiedzenia odbył się wykład prof. dr hab. Teresy Smółkowej, omawiający naukową metodologię w językoznawstwie. Prelegentka zwróciła uwagę m.in. na szybkie zmiany zachodzące w języku polskim i konieczność ich równie szybkiego obserwowania (np. leksyka świata rzeczywistego a leksyka świata wirtualnego są bardzo różne); uznanie języka prasy jako najbliższego współczesnej leksyce. Prelegentka zapoznała słuchaczy z terminem „pole tematyczne" oznaczający rzeczywistość pozajęzykową, związany z pytaniem: do jakich dziedzin odnosi się leksyka? Prof. Smółkowa zwróciła uwagę, że pożyczki istniały zawsze, jednak obecnie język polski zapożycza słowa wraz z obcymi rdzeniami, bez odzwierciedlenia polskiej interpretacji nazwy (zapożyczenia dokonywane są bez interpretacji). W ten sposób zmienia się sam charakter języka.
5) opracowywanie internetowego słownika języka polskiego.
Po wykładzie nastąpiła dyskusja, którą rozpoczęła prof. Kalina Bartnicka zwracając uwagę, że treść wykładu prof. Smółkowej ściśle wiąże się z zagadnieniami popularyzacji nauki.
W II części Posiedzenia obyła się dyskusja poświęcona bieżącym problemom nauki, w którym prof. Edward Malak zwrócił uwagę na brak funduszy na Narodowe Muzeum Techniki.

 

 

Posiedzenie Prezydium Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN
w dniu15 stycznia 2014 r.

 

Poruszono sprawę planowanej sesji wyjazdowej do Lwowa, ustalając wstępnie termin na 2-6 czerwca 2014 r. Prof. Jaromir Jeszke zabrał głos w sprawie opracowania wniosku do Ministerstwa Nauki dotyczącego uznania historii nauki za odrębną dyscyplinę naukową. Na Posiedzeniu obecny był specjalnie zaproszony prof. Edward Malak, który przedstawił problemy Muzeum Techniki.

 

 

Posiedzenie Plenarne Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN
w dniu 24 lutego 2014 r.

 

W I części Posiedzenia prof. dr hab. Józef Szudy z UMK w Toruniu przedstawił sylwetkę śp. prof. Andrzeja Bielskiego omawiając biografię, pracę dydaktyczną i naukową. W II części posiedzenia prelekcję o działalności Rogera Bacona wygłosił dr Marcin Dolecki z Instytut Historii Nauki PAN. Po omówieniu biografii zajął się problemem osiągnięć naukowych Bacona. Przypomniał, że Bacona nazywano „doctor mirabilis" – ponieważ zwrócił uwagę na konieczność stosowania metody eksperymentalnej w badaniach. Dr Dolecki przyznał, że Bacona nie można nazwać wielkim teologiem, natomiast odegrał on wielką rolę w rozwoju nauk eksperymentalnych. Pod koniec obydwu części posiedzenia miała miejsce dyskusja.
III część posiedzenia rozpoczęła profesor Kalina Bartnicka nawiązując do wystąpień pani Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawach nauki, a zwłaszcza humanistyki. Głos zabrała prof. Jadwiga Garbowska, która zrelacjonowała spotkanie w PAN w dn. 6 lutego. Stwierdziła, że podstawowym zadaniem wystąpień jest uzmysłowienie z czym środowisko naukowe może się zgodzić, a co definitywnie będzie negować. Uznała, że mimo, iż nauki społeczne nie produkują bezpośrednich dóbr materialnych, jednak są niezbędne w budowaniu demokracji i społeczeństwa obywatelskiego. Prof. Bartnicka omawiając teksty związane z wypowiedziami pani Minister Nauki zwróciła uwagę, że schemat w piśmie pani Minister wymagający przemyślenia: „uczeń-student-obywatel" nie objął „badacza" ani „uczonego". Prof. Bartnicka wypowiedziała się także na temat obecnych zasad parametryzacji, szkodliwych dla humanistyki. Poprosiła zebranych o nadsyłanie uwag na temat sytuacji nauki, zwłaszcza humanistyki w ciągu tygodnia.