Rozstrzygnięcie 12. Edycji Nagrody im. Jana Jędrzejewicza
Laureat:
- Przemysław Dominas, Centralna kolej transandyjska Callao – Lima – La Oroya. Dzieło polskiego inżyniera Ernesta Malinowskiego, Księży Młyn Dom Wydawniczy, Instytut Polonika, Łódź 2023.
Wyróżnienia:
- Marian Chachaj, Mikołaj Kopernik czasy studenckie. Kraków, Bolonia, Rzym, Padwa i Ferrara (1491–1503). Miejsca – ludzie – książki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023.
- Piotr Rataj, Rozwój elektrotechniki we Lwowie do 1914 roku, Instytut Historii Nauki PAN, ASPRA-JR, Warszawa 2023.
Wyróżnienie specjalne
- Piotr Hübner, Encyklopedia polskiej nauki akademickiej, t. 1–3, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023.
KSIĄŻKI ZGŁOSZONE DO NAGRODY W 2024 ROKU
Banaszek, Tadeusz. Budownictwo wojskowe między Wisłą a Pilicą w XIX–XXI wieku, Księżny Młyn Dom Wydawniczy, Łódź 2023.
Baranowska-Fietkiewicz, Anna; Łopuski, Lech. Zegary i zegarki w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 2023.
Bartczak, Anna. Szkolnictwo dla mniejszości narodowych na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1991, Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin 2023.
Biliński, Piotr. Adam Vetulani (1901–1976). Historyk prawa polskiego i kanonicznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2023.
Bochenek, Mirosław. Mikołaj Kopernik czy Thomas Gresham? O historii i dyspucie wokół prawa gorszego pieniądza, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023.
Bondecka-Krzykowska, Izabela. O przedmiocie badań informatyki. Studium filozoficzne, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2023.
Boroda, Krzysztof. Pojemność miar nasypnych w XVI-wiecznej Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2023.
Byzdra-Kusz, Paulina. Stanisław Łoś (1890–1974). Życie i działalność akademicka w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, Wydawnictwo KUL, Lublin 2023.
Chachaj, Marian. Mikołaj Kopernik czasy studenckie. Kraków, Bolonia, Rzym, Padwa i Ferrara (1491–1503). Miejsca – ludzie – książki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023.
Ćwikła, Marek. Elektryfikacja warszawskiego węzła kolejowego PKP 1933–1950, Księżny Młyn Dom Wydawniczy, Łódź 2023.
Dominas, Przemysław. Centralna kolej transandyjska Callao – Lima – La Oroya. Dzieło polskiego inżyniera Ernesta Malinowskiego, Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź 2023.
Drozda, Łukasz. Dziury w ziemi. Patodeweloperka w Polsce, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2023.
Fic, Maciej. „Rzecznik historii rewolucyjnej” Henryka Rechowicza (1929–2004) życie publiczne i naukowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2023.
Girzyński, Zbigniew i in. (red.). Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939, Instytut De Republica, Warszawa 2023.
Golon, Mirosław; Karczewski, Dariusz. Elbląg 1970–1981. Opór wobec władzy komunistycznej, Instytut De Republica, Warszawa 2023.
Gołębiewska, Joanna. Wielka Wojna (1914–1918) na ziemiach polskich. Pamięć i przekazy kobiecie, Instytut De Republica, Warszawa 2023.
Gołębiowski, Dariusz. Niekończąca się reforma. Polska szkoła na łamach tygodników opinii 1989–2019, Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski, Opole 2023.
Górski, Janusz (red.). Orzeł Biały. Dzieje herbu Polski, t. 1 cz. 1-2, Instytut De Republica, Warszawa 2023.
Górski, Janusz (red.). Orzeł Biały. Studia nad herbem Polski, Instytut De Republica, Warszawa 2023.
Grabowska-Pieńkosz, Dorota. Towarzystwo Pedagogiczne (1868–1921). Założenia ideowe – przemiany organizacyjne i programowe – główne kierunki prac oświatowych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023.
Hajscewicz-Zimek, Ilona Anna. Wyrównywanie szans edukacyjnych w polskim systemie oświaty. Studium prawne w 250. rocznicę powołania Komisji Edukacji Narodowej, Instytut De Republica, Warszawa 2023.
Hübner, Piotr. Encyklopedia polskiej nauki akademickiej, t. 1–3, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023.
Iwaszkiewicz, Maja. Sekrety alchemii. Eliksiry, homunkulusy i kamień filozofów na usługach władców, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2023.
Jackowski, Antoni. Przez życie z geografią, Wydawnictwo Naukowe Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Kraków-Warszawa 2023.
Janiszewski, Paweł. Mroczna Selene. Magiczny rytuał sprowadzania księżyca z niebios w epoce antycznej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2023.
Jazdon, Artur. „W bezpiecznym żyjesz kraju”. Polskie książki, prasa i biblioteki Poznania lat Wielkiej Wojny, Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 2023.
Jurszo, Robert. Spotkania z nagą małpą. Opowieści o zwierzętach, Filtry Wydawnictwo, Warszawa 2023.
Karczewski, Dariusz (red.). Królewska gra. Szachy w historii i kulturze, Instytut De Republica, Warszawa 2023.
Kłaczkow, Jarosław. Z indeksem przez świat. Studenckie lata Andrzeja Wantuły (1925–1931), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023.
Komorowska, Magdalena. Piotrkowczykowie. Z dziejów drukarstwa krakowskiego przełomu XVI i XVII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2023.
Kondracki, Tadeusz. Grupa ścigaczy Polskiej Marynarki Wojennej na wodach brytyjskich, Instytut Historii PAN, Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni, Warszawa 2023.
Kreft, Jan. Władza misjonarzy. Zmierzch i świt świeckiej religii w Dolinie Krzemowej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2023.
Kupś, Tomasz; Usakiewicz, Joanna; Viliūnas, Dalius. Johann Heinrich Abicht – filozof wileński. Działalność naukowa i dydaktyczna (1804–1816). Badania i źródła, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023.
Linke, Waldemar (red.); Dominika, Budzanowska-Weglenda (tłum.). Stanisława Grzepskiego (1524–1570) „De multiplici siclo et talento Hebraico”. Polska egzegeza renesansowa wobec nauki europejskiej. Wstęp, tekst, przekład, komentarz, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2023.
Lisowski, Arkadiusz. Ewolucja techniki operacyjnej cięcia cesarskiego, Wydawnictwo Cicer, Miejska Biblioteka Publiczna im. Stanisława Grochowiaka w Lesznie, Leszno 2023.
Ługowski, Piotr. Siedlce w kręgu sztuki. Artyści i ich dzieła, Miejska Biblioteka Publiczna, Siedlce 2023.
Malinowski, Witold. Położnictwo wczoraj i dziś. Historia cięcia cesarskiego, Wydawnictwo Naukowe Akademii Mazowieckiej w Płocku, Płock 2023.
Mikoś, Tadeusz; Szumiński, Andrzej; Tajduś, Antoni; Karczewski, Jerzy; Kwiatkowska-Kopka, Beata. AGH na ratunek Smoczej Jamie. Udział Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w ratowaniu podziemnego zabytku. 60 lat badań i doświadczeń zespołów naukowych AGH w zakresie kompleksowych prac badawczo-zabezpieczających Smoczą Jamę pod Zamkiem Królewskim na Wawelu, Wydawnictwa AGH, Kraków 2023.
Mordyński, Krzysztof. Godło Uniwersytetu Warszawskiego. Dzieje symbolu na pieczęciach uczelni ze zbiorów Muzeum UW, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2023.
Nabokina, Anastasia. Pragnienie tańca. Sztuka ruchu w kulturze rosyjskiego srebrnego wieku i jej konteksty psychoanalityczne, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2023.
Okniński, Witold. Leczyli nie tylko siedlczan. Słownik biograficzny siedleckich lekarzy XX wieku, Miejska Biblioteka Publiczna, Siedlce 2023.
Omilanowska-Kiljańczyk, Małgorzata. Marian Lalewicz architekt petersbursko-warszawski, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika, Warszawa 2023.
Palmirski, Tomasz; Hilman, Krzysztof; Sorka, Kamil. Kodeks Justyniański, t. 3, Księgi 6–8, Instytut De Republica, Warszawa 2023.
Pałasz-Rutkowska, Ewa. Dzieje kultury japońskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2023.
Potrzuski, Kamil. Infrastruktura sportowa międzywojennej Warszawy, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2023.
Poźniak, Grzegorz. Johann Mathias Vinzenz Haas (1812–1899). Działalność organmistrzowska na Opolszczyźnie. Studium źródłoznawcze na podstawie zbiorów Archiwum Państwowego w Opolu, Sindruk-DIMK, Diecezjalny Instytut Muzyki Kościelnej, Opole 2023.
Prarat, Maciej. Młyny wodne, wiatraki i kieraty w XIX i 1. połowie XX w. na terenie Pomorza (w granicach dawnych Prus Zachodnich). Technika i architektura, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023.
Rataj, Piotr. Rozwój elektrotechniki we Lwowie do 1914 roku, Instytut Historii Nauki PAN, Aspra-JR, Warszawa 2023.
Roszak, Stanisław; Wieczorek, Agnieszka. Mikołaj Kopernik. Życie po życiu, „osiemnastowieczne kręgi pamięci”, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2023.
Rybińska-Bielecka, Aleksandra. Wojskowa służba zdrowia Okręgu Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź w latach 1921–1939, Instytut Pamięci Narodowej, Łódź–Warszawa 2023.
Semadeni, Zbigniew. Różne oblicza matematyki. Matematyka z historycznego, ontogenetycznego i filozoficznego punktu widzenia, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernikaj, Toruń 2023.
Stobiecki, Rafał; Siewierski, Tomasz. Zamiast pamiętnika. Rozmowy o historii, rybach i nie tylko, Instytut Historii Nauki PAN, Aspra-JR, Warszawa 2023.
Szewczyk, Jarosław. Dawne lub nietypowe tworzywa architektury. Surowce, materiały i wyroby budowlane oraz środki służące konserwacji budowli. Monografia encyklopedyczna, t. 1, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2023
Szydłowska, Agata. Futerał. O urządzaniu mieszkań w PRL-u, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2023.
Ślusarczyk, Wojciech. Apteka „Pod Łabędziem” w Bydgoszczy. Genius loci – tradycje – perspektywy, Wydawnictwo Episteme, Lublin 2023.
Średniawa, Bronisława. Isambard Kingdom Brunel i jego wielkie dzieła. Inżynier wiktoriańskiej Anglii. Wizjoner, tytan pracy, perfekcjonista, Bronisława Średniawa, Kraków 2023.
Tarwacka, Anna. Kancelaria Impossibilia na tropie, cz. 1, Instytut De Republica, Warszawa 2023.
Trzciński, Stanisław. Zarażeni dźwiękiem. Rynek muzyczny w czasach sztucznej inteligencji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2023.
Warońska-Gęsiarz, Joanna. Bruno Winawer. Między nauką a teatrem, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2023.
Wasiewicz, Jan. Wóz Drzymałów pod szwedzkim zaborem. Transdyscyplinarne badania pamięcioznawcze nad chłopskim dziedzictwem. Księgi wtóre, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2023.
Wichrowska, Elżbieta Z. Zapisy codzienności... O dziewiętnastowiecznych dziennikach choroby i osobistych szkicownikach malarskich, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2023.
Zawadzki, Robert K. (oprac.). Wprowadzenie do Traktatu o sferze Johna z Holywood. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza, Częstochowa 2023.
Zobel, Henryk; Alkhafaji, Thakaa. Mosty stalowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2023.
NAGRODA im. JANA JĘDRZEJEWICZA DLA NAJLEPSZEJ KSIĄŻKI POŚWIĘCONEJ HISTORII NAUKI I TECHNIKI
Żyjący i pracujący w Płońsku Jan Jędrzejewicz (1835–1887), lekarz i astronom, był uczonym cenionym na arenie międzynarodowej i wybitnym popularyzatorem nauki, autorem Kosmografii, wydanej w 1886 roku nakładem Kasy im. Józefa Mianowskiego. Pragnąc uhonorować i spopularyzować tę ważną w dziejach polskiej nauki postać, jak również propagować polskie piśmiennictwo na temat dziejów nauki i techniki, dwie instytucje, Komitet Historii Nauki i Techniki PAN oraz Kasa im. Józefa Mianowskiego – Fundacja Popierania Nauki, zwróciły się do Burmistrza i Rady Miejskiej w Płońsku z propozycją utworzenia cyklicznej Nagrody im. Jana Jędrzejewicza. Pomysł ten spotkał się z życzliwym przyjęciem i 24 stycznia 2013 roku Rada Miejska w Płońsku podjęła uchwałę o ustanowieniu corocznej Nagrody im. Jana Jędrzejewicza dla najlepszej książki poświęconej historii nauki i techniki, wydanej w roku poprzedzającym wręczenie Nagrody. Wysokość Nagrody, która po raz pierwszy została przyznana w 2013 roku, wynosi 10 tys. zł netto. Laureata Nagrody wyłania siedmioosobowa Kapituła, powołana przez Komitet Historii Nauki i Techniki PAN, Kasę im. Józefa Mianowskiego i Burmistrza Miasta Płońska. Wniosek o przyznanie Nagrody mogą zgłaszać przedstawiciele polskiego środowiska naukowego i kulturalnego oraz wydawnictwa, nadsyłając dwa egzemplarze książki wraz z krótkim uzasadnieniem do siedziby Kasy im. Józefa Mianowskiego (więcej informacji w regulaminie Nagrody).
Regulamin Nagrody im. Jana Jędrzejewicza (do pobrania)
Kontakt: dr Justyna Rogińska, Sekretarz Kapituły Nagrody im. Jana Jędrzejewicza,
JAN WALERY JĘDRZEJEWICZ (14 IV 1835, Warszawa – 19 XII 1887, Płońsk), astronom, lekarz. Syn Jana, adwokata, i Ewy Konarzewskiej. Po ukończeniu w 1852 roku warszawskiego gimnazjum realnego rozpoczął studia na Wydziale Architektury Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. Porzucił je jednak i ostatecznie w latach 1856–1861 studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Moskiewskiego (utrzymując się z korepetycji i lekcji muzyki). Po studiach odbył podróż naukową po Europie, a po powrocie otworzył w 1862 roku praktykę lekarską w Płońsku. Stopniowo gromadził instrumentarium astronomiczne i meteorologiczne. W latach 1872–1875 uruchomił w Płońsku prywatne obserwatorium astronomiczne, którego głównym instrumentem był zakupiony u Steinheila ewkatoriał z obiektywem o średnicy 162 mm, oraz stację meteorologiczną. W 1883 roku uzupełnił wyposażenie obserwatorium refraktorem Cooke’a o średnicy 140 mm.
Najważniejszym wkładem w astronomię są jego obserwacje gwiazd podwójnych, prowadzone od 17 VI 1876 do 4 XI 1887 roku; ich wyniki weszły w skład A General Catalogue of Double Stars Within 121° of the North Pole S. W. Burnhama (Carnegie Institution of Washington, 1906). Rezultaty swoich spostrzeżeń publikował w „Astronomische Nachrichten”, a w „Vierteljahrschrift der Astronomischen Gesellschaft” umieszczał regularnie sprawozdzania z działalności obserwatorium. Opracowywał również i publikował gromadzone przez siebie dane meteorologiczne za lata 1875–1887, poszukując związków między warunkami pogodowymi i pojawianiem się niektórych chorób. Był jednym z najwybitniejszych popularyzatorów nauki swoich czasów: dał wiele odczytów publicznych, umieszczał artykuły w prasie (m.in. „Korespondent Płocki”, „Przyroda i Przemysł”, „Wędrowiec”, „Wszechświat”). W 1886 roku nakładem Kasy im. Józefa Mianowskiego ukazała się jego Kosmografia, uznawana za najlepszy polski podręcznik astronomii przełomu XIX/XX wieku. Jej drugie wydanie opublikowano w 1907, a wydanie trzecie, reprintowe – w 1980 roku.
Zmarł na tyfus, wypełniając obowiązki lekarza. Wspominając go w 1893 roku w „Kurierze Codziennym”, Bolesław Prus pisał: „Jędrzejewicz nie robił odkryć zdumiewających, bo na to dziś nie wystarczy zapał do nauki ani nawet geniusz, lecz potrzebne są jeszcze pieniądze. Robił jednak badania samodzielne, którymi czcigodne nazwisko zapisał w rocznikach astronomicznych”.
Po śmierci Jędrzejewicza jego obserwatorium, należące do najlepiej wyposażonych na ziemiach polskich, staraniem uczonych warszawskich zostało w 1898 przeniesione do Warszawy i ulokowane na terenie Szkoły Technicznej Wawelberga i Rotwanda. Obserwatorium nadano im. Jana Jędrzejewicza.
Jarosław Włodarczyk
Przewodniczący Kapituły Nagrody im. Jana Jędrzejewicza
KAPITUŁA NAGRODY im. Jana Jędrzejewicza W LATACH 2022–2024
Członkowie kapituły desygnowani przez Komitet Historii Nauki i Techniki PAN
dr hab. prof. UP Katarzyna Dormus, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN
prof. dr hab. Halina Lichocka, Instytut Historii Nauki PAN
dr hab. prof. PAN Zbigniew Tucholski, Instytut Historii Nauki PAN
Członkowie kapituły desygnowani przez Komitet Kasy im. Józefa Mianowskiego
dr hab. prof. PAN Joanna Schiller-Walicka, Instytut Historii Nauki PAN
prof. dr hab. Paweł Strzelecki, Uniwersytet Warszawski
prof. dr hab. Jarosław Włodarczyk, Instytut Historii Nauki PAN
Przedstawiciel Burmistrza Miasta Płońska
Adam Derdzikowski
EDYCJE NAGRODY W POPRZEDNICH LATACH