11 2023

 

 

NAGRODA im. JANA JĘDRZEJEWICZA DLA NAJLEPSZEJ KSIĄŻKI POŚWIĘCONEJ HISTORII NAUKI I TECHNIKI

 

Żyjący i pracujący w Płońsku Jan Jędrzejewicz (1835–1887), lekarz i astronom, był uczonym cenionym na arenie międzynarodowej i wybitnym popularyzatorem nauki, autorem Kosmografii, wydanej w 1886 roku nakładem Kasy im. Józefa Mianowskiego. Pragnąc uhonorować i spopularyzować tę ważną w dziejach polskiej nauki postać, jak również propagować polskie piśmiennictwo na temat dziejów nauki i techniki, dwie instytucje, Komitet Historii Nauki i Techniki PAN oraz Kasa im. Józefa Mianowskiego – Fundacja Popierania Nauki, zwróciły się do Burmistrza i Rady Miejskiej w Płońsku z propozycją utworzenia cyklicznej Nagrody im. Jana Jędrzejewicza. Pomysł ten spotkał się z życzliwym przyjęciem i 24 stycznia 2013 roku Rada Miejska w Płońsku podjęła uchwałę o ustanowieniu corocznej Nagrody im. Jana Jędrzejewicza dla najlepszej książki poświęconej historii nauki i techniki, wydanej w roku poprzedzającym wręczenie Nagrody. Wysokość Nagrody, która po raz pierwszy została przyznana w 2013 roku, wynosi 10 tys. zł netto. Laureata Nagrody wyłania siedmioosobowa Kapituła, powołana przez Komitet Historii Nauki i Techniki PAN, Kasę im. Józefa Mianowskiego i Burmistrza Miasta Płońska. Wniosek o przyznanie Nagrody mogą zgłaszać przedstawiciele polskiego środowiska naukowego i kulturalnego oraz wydawnictwa, nadsyłając dwa egzemplarze książki wraz z krótkim uzasadnieniem do siedziby Kasy im. Józefa Mianowskiego (więcej informacji w regulaminie Nagrody).

 

Regulamin Nagrody im. Jana Jędrzejewicza (do pobrania)

 

Kontakt: dr Justyna Rogińska, Sekretarz Kapituły Nagrody im. Jana Jędrzejewicza, Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

 


Jan Walery JędrzejewiczJAN WALERY JĘDRZEJEWICZ (14 IV 1835, Warszawa – 19 XII 1887, Płońsk), astronom, lekarz. Syn Jana, adwokata, i Ewy Konarzewskiej. Po ukończeniu w 1852 roku warszawskiego gimnazjum realnego rozpoczął studia na Wydziale Architektury Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. Porzucił je jednak i ostatecznie w latach 1856–1861 studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Moskiewskiego (utrzymując się z korepetycji i lekcji muzyki). Po studiach odbył podróż naukową po Europie, a po powrocie otworzył w 1862 roku praktykę lekarską w Płońsku. Stopniowo gromadził instrumentarium astronomiczne i meteorologiczne. W latach 1872–1875 uruchomił w Płońsku prywatne obserwatorium astronomiczne, którego głównym instrumentem był zakupiony u Steinheila ewkatoriał z obiektywem o średnicy 162 mm, oraz stację meteorologiczną. W 1883 roku uzupełnił wyposażenie obserwatorium refraktorem Cooke’a o średnicy 140 mm.

Najważniejszym wkładem w astronomię są jego obserwacje gwiazd podwójnych, prowadzone od 17 VI 1876 do 4 XI 1887 roku; ich wyniki weszły w skład A General Catalogue of Double Stars Within 121° of the North Pole S. W. Burnhama (Carnegie Institution of Washington, 1906). Rezultaty swoich spostrzeżeń publikował w „Astronomische Nachrichten”, a w „Vierteljahrschrift der Astronomischen Gesellschaft” umieszczał regularnie sprawozdzania z działalności obserwatorium. Opracowywał również i publikował gromadzone przez siebie dane meteorologiczne za lata 1875–1887, poszukując związków między warunkami pogodowymi i pojawianiem się niektórych chorób. Był jednym z najwybitniejszych popularyzatorów nauki swoich czasów: dał wiele odczytów publicznych, umieszczał artykuły w prasie (m.in. „Korespondent Płocki”, „Przyroda i Przemysł”, „Wędrowiec”, „Wszechświat”). W 1886 roku nakładem Kasy im. Józefa Mianowskiego ukazała się jego Kosmografia, uznawana za najlepszy polski podręcznik astronomii przełomu XIX/XX wieku. Jej drugie wydanie opublikowano w 1907, a wydanie trzecie, reprintowe – w 1980 roku.

Zmarł na tyfus, wypełniając obowiązki lekarza. Wspominając go w 1893 roku w „Kurierze Codziennym”, Bolesław Prus pisał: „Jędrzejewicz nie robił odkryć zdumiewających, bo na to dziś nie wystarczy zapał do nauki ani nawet geniusz, lecz potrzebne są jeszcze pieniądze. Robił jednak badania samodzielne, którymi czcigodne nazwisko zapisał w rocznikach astronomicznych”.

Po śmierci Jędrzejewicza jego obserwatorium, należące do najlepiej wyposażonych na ziemiach polskich, staraniem uczonych warszawskich zostało w 1898 przeniesione do Warszawy i ulokowane na terenie Szkoły Technicznej Wawelberga i Rotwanda. Obserwatorium nadano im. Jana Jędrzejewicza.

Jarosław Włodarczyk

Przewodniczący Kapituły Nagrody im. Jana Jędrzejewicza

 

 

 

 

 

 


KAPITUŁA NAGRODY im. Jana Jędrzejewicza W LATACH 2022–2024

 

Członkowie kapituły desygnowani przez Komitet Historii Nauki i Techniki PAN

dr hab. prof. UP Katarzyna Dormus, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN
prof. dr hab. Halina Lichocka, Instytut Historii Nauki PAN
dr hab. prof. PAN Zbigniew Tucholski, Instytut Historii Nauki PAN


Członkowie kapituły desygnowani przez Komitet Kasy im. Józefa Mianowskiego

dr hab. prof. PAN Joanna Schiller-Walicka, Instytut Historii Nauki PAN
prof. dr hab. Paweł Strzelecki, Uniwersytet Warszawski
prof. dr hab. Jarosław Włodarczyk, Instytut Historii Nauki PAN


Przedstawiciel Burmistrza Miasta Płońska

Adam Derdzikowski

 


EDYCJE NAGRODY W POPRZEDNICH LATACH

 

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

2022